Luật Lý lịch tư pháp có hiệu lực thi hành từ 01/7/2010 và đã đánh dấu bước phát triển vượt bậc của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực lý lịch tư pháp. Trong gần 05 năm qua, việc triển khai trong thực tiễn các quy định của Luật Lý lịch tư pháp và các văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành Luật này đã góp phần quan trọng trong việc thúc đẩy công tác về lý lịch tư pháp ở Việt Nam phát triển nhanh chóng và bền vững. Tuy nhiên, trong gần 05 năm qua, do tình hình kinh tế, xã hội có nhiều biến động, nhu cầu cấp phiếu lý lịch tư pháp của người dân tăng đột biến nên đã phát sinh những khó khăn, vướng mắc bất cập từ những quy định của Luật Lý lịch tư pháp hiện hành, cụ thể như:
- Mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp; Mô hình cơ quan quản lý nhà nước về lý lich tư pháp; Mô hình cung cấp thông tin, tra cứu xác minh, trao đổi, rà soát thông tin; Mô hình cấp phiếu lý lịch tư pháp; Mối quan hệ giữa các mô hình trên và quan hệ nội tại của chúng; Cơ chế đảm bảo vận hành có hiệu quả các mô hình đã nêu trên…đang có nhiều vấn đề bất cập, khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn hoạt động về lý lịch tư pháp.
- Thiếu đồng bộ những quy định giữa Luật Lý lịch tư pháp với các Bộ Luật, Luật có liên quan và giữa Luật Lý lịch tư pháp với các văn bản hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Lý lịch tư pháp…Điều này đã đặt ra yêu cầu tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện khung pháp lý nhằm đáp ứng đòi hỏi của thực tiễn phát triển lý lịch tư pháp trong những năm tới.
Hội thảo đã được nghe đại diện Lãnh đạo Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia giới thiệu những nội dung cơ bản của dự thảo Báo cáo kết quả nghiên cứu định hướng và giải pháp hoàn thiện pháp luật về lý lịch tư pháp và tham luận của các cơ quan Trung ương, địa phương góp ý vào dự thảo Báo cáo này cũng như thực tiễn thi hành pháp luật lý lịch tư pháp tại Bộ, ngành địa phương. Các đại biểu cũng tập trung phát biểu vào định hướng xây dựng mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp và mô hình cấp phiếu lý lịch tư pháp. Phần lớn các ý kiến ủng hộ xây dựng mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp 01 cấp và mô hình cấp phiếu lý lịch tư pháp theo hướng mở cho người dân có quyền lựa chọn cơ quan nào cấp phiếu cho dân nhanh nhất, đơn giản, tiện lợi nhất, tuy nhiên lưu ý tính toán đến lộ trình chuyển đổi, phải xây dựng các cơ chế chính sách đảm bảo cho việc chuyển đổi mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp từ 02 cấp sang 01 cấp, đảm bảo quản lý công tác lý lịch tư pháp thông suốt từ Trung ương đến địa phương. Một số ý kiến khác lại cho rằng vẫn nên duy trì mô hình cơ sở dữ liệu lý lịch tư pháp 02 cấp trong giai đoạn hiện nay nhằm đảm bảo phát huy tính tự chủ của cơ sở và không tách rời sự lãnh đạo của hệ thống chính trị của địa phương. Có ý kiến đề nghị việc nghiên cứu sửa đổi Luật Lý lịch tư pháp phải đảm bảo tính toàn diện, đồng bộ của hệ thống phát luật lý lịch tư pháp với các luật khác đặc biệt là Bộ luật Hình sự, Tố tụng Hình sự…. Do vậy, khi sửa đổi các Luật này, cần nghiên cứu bổ sung những quy định sao cho phù hợp với Luật Lý lịch tư pháp.
Hầu hết các đại biểu đều thống nhất quan điểm xây dựng mô hình quản lý nhà nước về lý lịch tư pháp theo hướng thành lập Cục Lý lịch tư pháp thuộc Bộ Tư pháp thay vì Trung tâm Lý lịch tư pháp quốc gia hiện nay để giúp Bộ trưởng Bộ Tư pháp thực hiện chức năng quản lý nhà nước về công tác lý lịch tư pháp.
Về vấn đề cấp Phiếu lý lịch tư pháp, hầu hết các ý kiến đều tán thành việc bỏ quy định cấp Phiếu lý lịch tư pháp số 2 cho công dân để đảm bảo giữ bí mật đời tư và giảm bớt khó khăn, trở ngại cho người dân trong giao dịch, đặc biệt là giao dịch với cá nhân, tổ chức nước ngoài.
Bên cạnh đó, ý kiến của một số Sở Tư pháp cũng nêu cụ thể những khó khăn, vướng mắc và chứng minh qua những trường hợp thực tế đã diễn ra trong cấp Phiếu lý lịch tư pháp, xác minh điều kiện đương nhiên xóa án tích đồng thời đưa ra những đề xuất trong lần sửa đổi Luật Lý lịch tư pháp sắp tới về vấn đề này.
Một số ý kiến phát biểu liên quan đến những khó khăn về tổ chức biên chế, nguồn tài chính, phương thức trao đổi thông tin giữa các ngành, cơ quan có liên quan….và cũng đưa ra một số đề xuất nhằm khắc phục, giảm thiểu những khó khăn này.
Kết thúc Hội thảo, về cơ bản, các đại biểu thống nhất việc tiếp tục nghiên cứu, định hướng sửa đổi Luật Lý lịch tư pháp là hết sức cần thiết, nhằm đáp ứng yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật lý lịch tư pháp để khắc phục, loại bỏ những khó khăn, vướng mắc, bất cập tồn tại trong thực tiễn, đồng thời đảm bảo sự đồng bộ với những quy định của các văn bản pháp luật có liên quan, góp phần hoàn thiện pháp luật về lý lịch tư pháp và đáp ứng được yêu cầu ngày càng tăng của của xã hội trong thời gian tới. Việc sửa đổi Luật Lý lịch tư pháp có ý nghĩa rất quan trọng đối với công tác lý lịch tư pháp trong những giai đoạn sau này.
Thay mặt Ban Tổ chức, đồng chí Hoàng Quốc Hùng đánh giá cao những ý kiến đóng góp của các đại biểu tham dự Hội thảo. Những kinh nghiệm, ý kiến đóng góp và đề xuất của các đại biểu là tư liệu quý báu để Bộ Tư pháp tổng hợp, nghiên cứu, đề xuất với các cơ quan có thẩm quyền hoàn thiện pháp luật về lý lịch tư pháp./.